Narkolepsi uygun olmayan durum ve zamanlarda uyku hali yapan bir bozukluktur. "Şekerleme yapma"nın hastalığa dönüşmüş durumu da diyebiliriz. Narkolepsili kişi ne kadar uyursa uyusun hissettiği yorgunluğunu bir türlü gideremez.Tam olarak sebebi bilinmese de beyinde uyku ve uyanıklığı kontrol eden kısmın bozukluğu ile açıklanabilir.Kişilerin uyanık olması gereken saatlerde aralara uyku ataklarının girmesi şeklinde tanımlanabilir. En kolay tanınan belirti uykululuk halidir.Bu kişinin uygunsuz zamanlarda uykuya dalması beyninin onu uyanık tutamamasının sonucudur.Katapleksi, hipnogojik halüsinasyonlar ve uyku paralizisi gibi diğer semptomlar da görülebilir. Nadiren aile içinde ırsî olarak sürebilir.BELİRTİLERİ NELER?Gün içi aşırı uykululuk haliNarkoleptiklerde gözlenen tek belirtidir veya ilk ortaya çıkan durumdur. Narkolepsili kişiler sürekli bir yorgunluk veya uykululuk halinden yakınır. Yemek yedikten sonraları herkesin uykululuk hissetiği durumlardan başka en uyanık oldukları sohbet etme, yazı yazma, film seyretme gibi durumlarda da uykululuk hissederler.Bu uyuklamalar kısa veya kendilerini canlı ve dinlenmiş olarak hissettirecek sürelerde olabilir. Tehlikeli zamanlarda, meselâ araç kullanırken de uykuya dalabilirler.Katapleksi:Bu kasların aniden çözüldüğü anlardır. Çok nadirdir. Genellikle uykululuk halinden aylar sonra ortaya çıkar. Sadece dizlerin çözülmesi şeklinde hafif olabildiği gibi bütün vücudun çözülüp kişinin yere düşmesine sebep olacak kadar şiddetli de olabilir. Düştüğü sırada kişinin bilinci yerindedir, çevrede neler olup bittiğinin farkındadır.
Duygularla tetikleneme: Gülme, kahkaha atma, kızgınlık veya sürprizler karşısında oluşabilir. Bazı kişilerde duygusal veya gerilim oluşturan bir durumun hatırlanması da katapleksiyi tetikleyebilir.Uyku paralizisi:Kişinin kas kuvvetinde meydana gelen kısa süreli kayıplar olarak tanımlanabilir.Ancak kişi uykuya dalarken veya uyanırken meydana gelir.
Kişi çevresinin farkındadır fakat hareket edemez, ses çıkaramaz.Korkutucu bir durumdur ancak tehlikeli değildir çünkü yaşamak için gerekli olan kaslar bu esnada etkilenmez, çalışır. Diyafram, kalp kasları gibi..Halüsinasyonlar:Bunlar canlı rüyalardır. Hipnogojik halüsinasyon denir. Kişi uykulu durumdayken ortaya çıkar. Rahatsız edici hayvan sesleri gibi sesler ve görüntüler şeklinde olur. Kişi bu görüntülerden korkar ancak onları kontrol edebilmesi imkansızdır. Yanlışlıkla akıl hastalığı sanılarak da kişileri korkutabilir.Otomatik davranışlar:Kişi bazen uykuya dalar ve o anda yaptığı işi sürdürür. Uyanınca yaptıklarını hatırlamaz! Ma'zallah araba kullanırken, yemek pişirirken tehlikeli olabilir.Gece uykunun bozulması:Narkolepsili hastalar beyinlerindeki uyku uyanıklık merkezindeki kontrol bozukluğundan ötürü gece uykularını sürdürmekte zorlanırlar. Bu durum gün içi uykululuk halini daha da artırır.Diğerleri:Narkolepsili kişilerde çift görme, konsantrasyon güçlüğü, bellek kaybı ve başağrıları gibi durumlar da ortaya çıkabilir.Narkoleptik çocuklar arkadaşlarını veya okulda derslerini takip edemez, erişkinler ise iş ve aile görevlerini aksatabilir.Sosyal veya meslekî sorunlarından dolayı depresyona girebilir. Uyku apnesi, gibi başka uyku bozuklukları da narkolepsiye eklenebilir.Ne zaman doktora danışılmalıdır?Bu belirtilerin herhangi birini fark ederseniz, özellikle araba kullanma, mesleğini veya eğitimi sürdürme veya kişisel ilişkilerinize engel oluyorsa uzman bir doktorla görüşmelisiniz.Davranış tedavisi:Narkolepsi tedavisinde kişilerin hayatlarında bazı değişiklikler de yapması gerekebilir.● Düzenli bir uyku/uyanıklık programı yapılmalıdır. Uygun saatlerde yatıp uygun saatlerde kalkılmalıdır. Narkolepsili kişiler vardiya değişiklikleri yapmamalıdır veya haddinden fazla çalışmamalıdır.● Düzenli olarak kısa süreli kestirmeler yararlı olur. Bir şekerlemeden 1 saat sonra narkolepsili bir kişinin uykuya dalması çok güçtür.● Tehlike yapabilecek durumlar için planlama yapılmalıdır. Araba kullanmadan önce kısa süreli kestirmenin yararı olacaktır.
Duygularla tetikleneme: Gülme, kahkaha atma, kızgınlık veya sürprizler karşısında oluşabilir. Bazı kişilerde duygusal veya gerilim oluşturan bir durumun hatırlanması da katapleksiyi tetikleyebilir.Uyku paralizisi:Kişinin kas kuvvetinde meydana gelen kısa süreli kayıplar olarak tanımlanabilir.Ancak kişi uykuya dalarken veya uyanırken meydana gelir.
Kişi çevresinin farkındadır fakat hareket edemez, ses çıkaramaz.Korkutucu bir durumdur ancak tehlikeli değildir çünkü yaşamak için gerekli olan kaslar bu esnada etkilenmez, çalışır. Diyafram, kalp kasları gibi..Halüsinasyonlar:Bunlar canlı rüyalardır. Hipnogojik halüsinasyon denir. Kişi uykulu durumdayken ortaya çıkar. Rahatsız edici hayvan sesleri gibi sesler ve görüntüler şeklinde olur. Kişi bu görüntülerden korkar ancak onları kontrol edebilmesi imkansızdır. Yanlışlıkla akıl hastalığı sanılarak da kişileri korkutabilir.Otomatik davranışlar:Kişi bazen uykuya dalar ve o anda yaptığı işi sürdürür. Uyanınca yaptıklarını hatırlamaz! Ma'zallah araba kullanırken, yemek pişirirken tehlikeli olabilir.Gece uykunun bozulması:Narkolepsili hastalar beyinlerindeki uyku uyanıklık merkezindeki kontrol bozukluğundan ötürü gece uykularını sürdürmekte zorlanırlar. Bu durum gün içi uykululuk halini daha da artırır.Diğerleri:Narkolepsili kişilerde çift görme, konsantrasyon güçlüğü, bellek kaybı ve başağrıları gibi durumlar da ortaya çıkabilir.Narkoleptik çocuklar arkadaşlarını veya okulda derslerini takip edemez, erişkinler ise iş ve aile görevlerini aksatabilir.Sosyal veya meslekî sorunlarından dolayı depresyona girebilir. Uyku apnesi, gibi başka uyku bozuklukları da narkolepsiye eklenebilir.Ne zaman doktora danışılmalıdır?Bu belirtilerin herhangi birini fark ederseniz, özellikle araba kullanma, mesleğini veya eğitimi sürdürme veya kişisel ilişkilerinize engel oluyorsa uzman bir doktorla görüşmelisiniz.Davranış tedavisi:Narkolepsi tedavisinde kişilerin hayatlarında bazı değişiklikler de yapması gerekebilir.● Düzenli bir uyku/uyanıklık programı yapılmalıdır. Uygun saatlerde yatıp uygun saatlerde kalkılmalıdır. Narkolepsili kişiler vardiya değişiklikleri yapmamalıdır veya haddinden fazla çalışmamalıdır.● Düzenli olarak kısa süreli kestirmeler yararlı olur. Bir şekerlemeden 1 saat sonra narkolepsili bir kişinin uykuya dalması çok güçtür.● Tehlike yapabilecek durumlar için planlama yapılmalıdır. Araba kullanmadan önce kısa süreli kestirmenin yararı olacaktır.